Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Văn Thới, Phó trưởng Phòng khám đa khoa - Viện Pasteur TP.HCM cho biết, bệnh Chikungunya do virus chikungunya gây ra, bệnh lây truyền thông qua vết muỗi đốt. Chikungunya là một loại virus RNA thuộc chi alphavirus, họ togaviridae. Tên gọi chikungunya bắt nguồn từ một từ trong tiếng Kimakonde ở miền nam Tanzania, có nghĩa là "thứ uốn cong" và mô tả tư thế vặn vẹo của người nhiễm bệnh với các cơn đau khớp nghiêm trọng.
Bệnh chikungunya thường có biểu hiện sốt cấp tính. Viêm đa khớp mạn tính có thể kéo dài và gây tàn phế. Chẩn đoán được xác nhận bằng phản ứng chuỗi polymerase phiên mã ngược (RT-PCR) hoặc huyết thanh học. Phòng ngừa tập trung vào việc tránh muỗi đốt.
Theo các nghiên cứu, virus chikungunya có khả năng tồn tại trong môi trường động vật hoang dã ở nhiều khu vực châu Phi, từ đó có thể đã lan rộng sang các vùng khác trên thế giới. Các chủng virus chikungunya ở châu Phi và châu Á được ghi nhận có sự khác biệt về đặc tính sinh học, với các dòng tiến hóa riêng biệt. Virus chikungunya được truyền qua vết đốt của muỗi cái bị nhiễm bệnh, chủ yếu là hai loài Aedes aegypti và Aedes albopictus. Đây cũng là những loài muỗi có khả năng truyền virus Dengue và Zika.
Chu trình lây nhiễm virus chikungunya
"Một con muỗi chưa nhiễm bệnh hút máu từ người đang mang virus chikungunya trong máu. Virus bắt đầu nhân lên bên trong cơ thể muỗi trong vài ngày, sau đó xâm nhập vào tuyến nước bọt của muỗi. Khi muỗi đốt người khác, virus được truyền sang người mới qua nước bọt. Virus tiếp tục nhân lên trong cơ thể người mới nhiễm, đạt nồng độ cao trong máu. Nếu người này bị muỗi khác đốt, những con muỗi đó lại có thể bị nhiễm và tiếp tục chu trình lây truyền", bác sĩ Thới phân tích.
Sốt cao, đau khớp... là các triệu chứng đặc trưng của bệnh chikungunya
Có 2 loài muỗi truyền bệnh chính
Aedes aegypti (muỗi vằn nhà): Được xem là vector chính gây lây lan bệnh trong các đợt bùng phát ở người. Muỗi Aedes sinh sản trong môi trường nhà ở như bình hoa, vật chứa nước... và các khu vực xung quanh nhà như công trường xây dựng, vỏ dừa, đồ gia dụng bỏ đi (lốp xe, lon nhựa và kim loại...). Muỗi trưởng thành trú ngụ ở những nơi râm mát trong nhà và xung quanh nhà, đốt người vào ban ngày.
Aedes albopictus (muỗi hổ châu Á): Trong 2 năm gần đây, loài này ngày càng được xác định là nguyên nhân gây lây truyền ở cả khu vực thành thị và nông thôn. Đây là loài muỗi có khả năng thích nghi cao, sống được ở nhiều môi trường khác nhau và có phạm vi phân bố rộng khắp thế giới, bao gồm cả châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Mỹ và Nam Mỹ.
Cả 2 loại muỗi trên thường hoạt động vào ban ngày, đặc biệt là sáng sớm ( 6-9 giờ) và chiều tối (15 -17 giờ).
Triệu chứng bệnh
Cả người lớn và trẻ em đều có thể bị nhiễm và có triệu chứng của bệnh chikungunya. Tuy nhiên, khoảng 15-35% số người bị nhiễm vi rút chikungunya sẽ không có triệu chứng. Thời gian ủ bệnh thường là 3-7 ngày (dao động từ 1-12 ngày).
Theo bác sĩ Thới, triệu chứng chính là sốt cao đột ngột (nhiệt độ thường là 39°C) và đau khớp. Sốt thường kéo dài trong khoảng 1 tuần. Trong nhiễm chikungunya, giai đoạn đầu sốt cao đột ngột, sau vài ngày, sốt giảm hoặc hết hẳn, sau đó sốt có thể tái phát nhẹ, không cao như đợt đầu.
Triệu chứng ở khớp thường dữ dội, liên quan đến nhiều khớp, đối xứng hai bên. Đau khớp thường xảy ra nhất ở tay và chân nhưng có thể ảnh hưởng đến các khớp gần hơn. Đau khớp thường làm suy nhược cơ thể và thường kéo dài trong vài ngày nhưng có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm. Riêng ở trẻ em hầu hết mắc chikungunya chỉ bị đau khớp nhẹ
Các triệu chứng khác bao gồm viêm kết mạc, đau đầu, đau cơ, buồn nôn, nôn hoặc phát ban. Phát ban dạng sởi (sẩn dát) và ngứa, xuất hiện sau khi bắt đầu sốt. Phát ban ở thân và tứ chi nhưng cũng có thể ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và mặt. Các kết quả xét nghiệm bất thường như tăng creatinine, bất thường xét nghiệm chức năng gan.
Bệnh chikungunya có nguy hiểm không?
Bác sĩ Thới khuyến cáo người dân, không nên hoang mang, nhưng cần nâng cao ý thức phòng bệnh cho bản thân và gia đình, tuân thủ hướng dẫn của cơ quan y tế.
"Bệnh chikungunya không phải là bệnh quá nguy hiểm nhưng với người có sức đề kháng yếu (người có bệnh nền, trẻ sơ sinh và người cao tuổi), bệnh có thể gây một số biến chứng, song tỷ lệ tử vong không cao", bác sĩ Thới chia sẻ.
Bệnh có thể phòng tránh được nếu thực hiện các biện pháp phòng bệnh đúng cách. Người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng tránh muỗi đốt như ngủ màn, mặc quần áo dài, loại bỏ các vật chứa nước đọng, phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi.
Người dân chủ động giám sát sức khỏe theo hướng dẫn của Bộ Y tế, người về từ vùng dịch cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày; khi có triệu chứng nghi ngờ, cần đến cơ sở y tế ngay. Khi bị sốt, đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị, không tự ý điều trị tại nhà...